Cải lương – Di sản quý báu của Nam Bộ, đang đứng trước cơ hội hồi sinh mạnh mẽ nhờ ứng dụng công nghệ số, việc số hóa bảo tàng không chỉ giúp lưu giữ ký ức văn hóa, mà còn mở ra cách tiếp cận mới mẻ, hấp dẫn cho công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Nghe âm thanh
Bàn luận về Bảo Tàng Cải Lương và Công nghệ số
Nữ chuyên gia: Chào mừng quý vị và các bạn đến với buổi thảo luận chuyên sâu ngày hôm nay!
Chúng ta sẽ cùng xem xét một chủ đề văn hóa khá là nóng. “Làm thế nào công nghệ, đặc biệt là công nghệ số có thể giúp cho cải lương vốn là một phần hồn của sân khấu Việt Nam mình đó! Không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai?
Nam chuyên gia: Vâng, xin chào! Thì… các tài liệu chúng ta xem xét đúng là vẽ nên một bức tranh khá nhiều tâm huyết nhưng mà cũng không ít trăn trở về cải lương hiện nay.
Nữ chuyên gia: Dạ đúng, một di sản quý giá mà lại đang đứng trước nhiều thử thách.
Nam chuyên gia: Thách thức lớn nhất có lẽ là cái khoảng cách với thế hệ trẻ, với lại việc nhiều nghệ sĩ giỏi tâm huyết lại thiếu đất diễn, thiếu cơ hội.
Nữ chuyên gia: Đó chính là cái bối cảnh mà các giải pháp công nghệ được đưa ra phải không ạ? Như cái ý tưởng về một bảo tàng cải lương số hóa ấy chẳng hạn, nghe rất là cấp thiết.
Nam chuyên gia: Chính xác, vậy thì chúng ta thử mổ xẻ xem, “Công nghệ số cụ thể giúp được gì?”
Nữ chuyên gia: Cấp bách, vậy thì hướng đi công nghệ này mình nên bắt đầu từ đâu để nó thực sự có tác động, thưa anh?
Nam chuyên gia: Điểm khởi đầu mà tài liệu nhấn mạnh rất cơ bản nhưng mà cực kỳ quan trọng đó là việc số hóa di sản, nhưng mà mình cần hiểu sâu hơn một chút. Nó không chỉ đơn thuần là… lưu trữ thông tin về nghệ sĩ, về tuồng tích hay là phục trang đạo cụ đâu. Mà thực sự nó là cách để mình làm sống lại cả cái bối cảnh, cái câu chuyện, cái giá trị đằng sau mỗi hiện vật, mỗi cuộc đời nghệ sĩ đó, kiểu như là tạo một nền tảng kiến thức vững chắc mà lại dễ tiếp cận cho mọi người.
Nữ chuyên gia: À, tức là một kho tàng sống động chứ không phải chỉ là lưu trữ tĩnh, em hình dung ra rồi. Cái đó có vẻ là nền tảng rất cần thiết nhưng mà… liệu chỉ có dữ liệu không thôi dù rất phong phú thì có đủ sức kéo khán giả, nhất là các bạn trẻ quay lại với cải lương không ạ?
Nam chuyên gia: Đó là một câu hỏi rất hay và rất thực tế, thì tài liệu cũng chỉ ra số hóa mới là bước một thôi, cái mấu chốt tiếp theo ấy là phải dùng chính cái nền tảng số đó để xây dựng cộng đồng và quan trọng nữa là khuyến khích sự sáng tạo.
Nữ chuyên gia: Xây dựng cộng đồng và khuyến khích sáng tạo?
Nam chuyên gia: Vâng! Tạo ra những không gian trực tuyến, nơi mà người yêu cải lương có thể kết nối, thảo luận và… quan trọng hơn nữa là nơi mà những thử nghiệm mới được khuyến khích, nơi mà truyền thống có thể gặp gỡ hiện đại.
Nữ chuyên gia: À, em nhớ trong tài liệu có nêu mấy ví dụ khá ấn tượng như là Bắc Bling kết hợp với rap đấy. Hay là cách NSND Bạch Tuyết dùng TikTok rất duyên dáng hoặc là Phương Mỹ Chi đưa âm hưởng dân tộc ra Quốc tế, mấy cái đó cho thấy tiềm năng này là thật phải không anh?
Nam chuyên gia: Nó chứng tỏ cải lương không hề cũ kỹ đâu vấn đề là tìm được cách thể hiện phù hợp với thời đại thôi. Và để lan tỏa những nỗ lực như thế này thì vai trò của marketing và truyền thông số là không thể thiếu được. Mình phải dùng các kênh kỹ thuật số để kể câu chuyện về cải lương sao cho nó hấp dẫn, nhắm đúng đối tượng, đặc biệt là các bạn trẻ, từ đó mới xây dựng được nhận thức, sự ủng hộ kể cả cho những dự án như Bảo tàng số mà mình vừa nói.
Nữ chuyên gia: Ngoài cái việc tiếp cận thụ động qua marketing ấy, em thấy tài liệu còn đề xuất mấy hoạt động tương tác rất hay ví dụ như là có lớp học thử nè, trải nghiệm làm đào chính, làm kép chính, hay là mấy cái thử thách hát cải lương online, mấy cái đó có vẻ thu hút lắm!
Nam chuyên gia: Vâng, đúng vậy. Đó là cách để biến người xem thành người tham gia trực tiếp luôn. Nó khơi gợi sự tò mò và tạo ra gắn kết cá nhân mạnh mẽ hơn. À, còn một hướng nữa cũng rất thực tế, đó là kết hợp với du lịch văn hóa.
Nữ chuyên gia: À, du lịch văn hóa!
Nam chuyên gia: Phát triển các tour, các gói trải nghiệm nghệ thuật cải lương, cái này vừa giúp quảng bá mà lại vừa tạo ra được nguồn thu bền vững để mình tái đầu tư cho chính cải lương. Nó tạo ra một cái vòng tròn giá trị kép cả văn hóa và kinh tế.
Nữ chuyên gia: Nghe như một hệ sinh thái khá là toàn diện đấy ạ! Trong các ý tưởng cho tương lai, tài liệu có nhắc đến cái gọi là “AI cải lương”, nghe thì… ờ hơi chiều tượng một chút. Cụ thể thì AI có thể đóng góp gì khác ngoài việc chỉ là một kho kiến thức thông minh không anh?
Nam chuyên gia: Vâng, AI cải lương không chỉ là một thư viện thông minh đâu, chị hình dung thế này, một công cụ AI có thể phân tích hàng ngàn, hàng vạn bản ghi âm cải lương xưa nay. Để làm gì? Để nó nhận diện ra những biến thể rất tinh tế trong lối ca theo từng vùng miền hoặc là theo từng giai đoạn lịch sử mà tai người bình thường thậm chí là chuyên gia cũng khó mà nhận ra hết được!
Nữ chuyên gia: Wow!
Nam chuyên gia: Hoặc là nó có thể hỗ trợ các nhà nghiên cứu, các nhạc sĩ sáng tác thử nghiệm những làn điệu mới, những cấu trúc tuồng mới dựa trên cái kho dữ liệu khổng lồ về làn điệu, về niêm luật sẵn có. Nó vừa là trợ lý nghiên cứu, vừa có thể là nguồn cảm hứng sáng tạo rất tiềm năng.
Nữ chuyên gia: Một công cụ phân tích sâu và còn gợi ý sáng tạo dựa trên di sản nữa nghe thật sự mở ra nhiều khả năng thú vị
Nam chuyên gia: Chắc chắn rồi! Tuy nhiên tài liệu cũng rất thực tế khi nhấn mạnh rằng tất cả những ý tướng này dù là số hóa cơ bản hay là AI tiên tiến đều cần sự hợp lực!
Nữ chuyên gia: Dạ vâng, hợp lực!
Nam chuyên gia: Đây không phải là việc của riêng nghệ sĩ hay là các nhà công nghệ đâu, mà cần sự chung tay của cả cộng đồng, của các chuyên gia nhiều ngành khác nhau và cả sự hỗ trợ về mặt chính sách từ nhà nước nữa.
Nữ chuyên gia: Rõ ràng rồi ạ, công nghệ thì dù sao cũng chỉ là công cụ thôi. Con người và sự phối hợp nhịp nhàng mới là yếu tố quyết định thành công!
Nam chuyên gia: Hoàn toàn chính xác! Tựu trung lại đã, các nguồn tài liệu mà chúng ta tham khảo đều hướng đến một thông điệp rất rõ ràng công nghệ số không phải là cây đũa thần để bảo tồn nguyên trạng quá khứ. Nó là một chất xúc tác mạnh mẽ để cải lương có thể chuyển mình, thích ứng tìm đến những lớp khán giả mới và khẳng định lại giá trị của mình trong thời đại mới. Và như đã nói, mang lại lợi ích cả về văn hóa lẫn kinh tế.
Nữ chuyên gia: Buổi trao đổi hôm nay thực sự làm rõ rất nhiều khía cạnh về vai trò của công nghệ đối với cải lương nó cũng làm em suy nghĩ xa hơn một chút nếu AI và công nghệ số có thể làm được những điều này cho cải lương – một loại hình nghệ thuật truyền thống của Việt Nam, thì liệu cái sự giao thoa giữa công nghệ tiên tiến và các di sản văn hóa phi vật thể khác trên khắp thế giới nó sẽ còn mở ra những chân trời nào nữa mà có lẽ chúng ta chưa từng hình dung đến.
Đó có lẽ là một câu hỏi mở thú vị cho tất cả chúng ta cùng suy ngẫm!
